‘Een vrije geest ziet meer vogels’ – Vogels in de Franeker Martinikerk

Tekst en foto’s: Frouckje van der Wal. Na de succesvolle zomertentoonstelling in het jaar dat Leeuwarden (en daarmee Friesland) Culturele Hoofdstad van Europa was, is er momenteel in de Martinikerk in Franeker opnieuw een prachtige expositie ingericht. Vogels staan er centraal. Het resultaat is verrassend veelzijdig en kwalitatief goed. De samenspraak met het kerkgebouw maakt het geheel helemaal af.

Kunst in een kerk

Je hoeft niet persé naar een museum of galerie om goede kunst te zien. Soms kom je per ongeluk pareltjes van exposities tegen die de moeite van het delen (en bezoeken) meer dan waard zijn. In dit geval in de centraal gelegen, imposante Martinikerk in Franeker. De kerk op zich is met een rijke historie en nog steeds belangrijke kerkelijke functie de moeite van het bekijken meer dan waard.

Kunst in het interieur van de Martinikerk

Het is een prachtige ruimte waar duidelijk met veel liefde mee omgegaan wordt. De geschiedenis is er voelbaar en zichtbaar, zoals dat eigenlijk voor heel het oude Franeker geldt. Dat er in deze religieuze omgeving ‘seculiere’ kunstuitingen worden tentoongesteld is een enorme verrijking en versterkt de functies van beide.

“Voor middeleeuwse geleerden was het duidelijk: vogels zingen om God te loven met hun lied. Men beschouwde de vogels de bemiddelaars tussen de aarde en de hemel. Vogels vertegenwoordigen lichtheid en vrijheid. Waarden die diep in de ziel resoneren. Engelen werden niet voor niets met vleugels afgebeeld.”
(bron: roosvantudor.nl)

Houten uil van Jaap Deelder en vliegende uil van Hans Jouta

Getijdenboeken van Nicolas Dings

Dat kerk en kunst zo mooi samen kunnen gaan, trof mij op zondag 5 mei. Onverwacht en ongepland waren we in allerijl een paar dagen ervoor naar Franeker gekomen, omdat schoonpapa met spoed werd opgenomen in het ziekenhuis in Leeuwarden. Nog vol hiervan en dankbaar voor de voorlopig gunstige uitkomst, gingen we op zondag met schoonmoeder mee naar de kerk. Onder de indruk van het gebouw, de dienst, het samen-zijn als familie na een emotionele en zorgelijke week en de bijzondere dag (Bevrijdingsdag), zat ik daar. Ik absorbeerde de dienst, me totaal niet bewust van de expositie. Maar toen de dienst was afgelopen liep ik de kerkbank uit en kwam uit bij de getijdenboeken van Nicolas Dings. Ik was onder de indruk. De boeken van aardewerk resoneerden diep in mijn ziel. Het raakte mijn gereformeerde opvoeding – hoeveel bijbeltjes en liedboeken heb ik in mijn leven versleten voordat de beamer zijn intrede deed in de liturgische praktijk? Ze liggen deels nog ergens achter in de boekenkast. Ik kan er nog geen afstand van doen.

Maar ook om andere redenen raakt het werk mij. Het gegeven van de oude getijdenboeken, het leven in het ritme van de gebeden en de seizoenen, boeit mij. Zeker in deze chaotische tijd waarin onze (mobiele) agenda’s en prestatiedruk onze levens lijken te beheersen en wij het natuurlijke bioritme en het ritme van de natuur zo kwijt lijken te zijn geraakt. Maar ook kunsthistorisch gezien is het werk interessant. De beeldtaal die Nicolas Dings gebruikt, is heel eclectisch. Hij citeert uit de natuur, geschiedenis en kunst, met afbeeldingen van vogels, mythische verhalen en miniaturen. Daardoor worden de boeken een soort raadsels. En wat zijn ze gewoonweg prachtig! Ik was gegrepen, maar de plicht riep! De dominee kreeg een handje en we vervolgden onze weg naar het ziekenhuis in Leeuwarden waar schoonpapa was opgenomen.

Kunst in de ruimte

De werkjes lieten mij niet los. Al snel waren we weer in Franeker en dit keer nam ik uitgebreid de tijd om de hele tentoonstelling te bekijken. Wat mij trof was de veelzijdigheid en de kwaliteit van het werk. Daarnaast de grote zorgvuldigheid waarmee de expositie was ingericht en de relatie die de kunstwerken aangaan met de grote ruimte. Ik hou van tentoonstellingsfotografie waarbij het doel niet zozeer is om de werken zo goed mogelijk in beeld te brengen, maar vooral ook wat het werk in de ruimte doet en wat de ruimte doet met het werk. De interactie tussen kunst en het gebouw en die van het werk met de bezoekers. Dat is wat ik graag vastleg met mijn camera. De rest van het verhaal is daarom een beeldverslag geworden. Want ook zonder woorden kun je veel vertellen!