Eerste regie Eric de Vroedt bij het Nationale Toneel
Door: Frans van Hilten. Er is veel te lachen in RACE, de eerste voorstelling van de nieuwe artistiek leider Eric de Vroedt bij het Nationale Toneel, en toch word je er een beetje mismoedig van. Want schrijver David Mamet situeerde zijn script dan wel in Amerika, het gaat net zo goed over het Nederland van de zwartepietendiscussie. Ongenadig krijgen we te zien waarom niemand in zulke kwesties kan winnen en hoe de partijen nauwelijks te verzoenen zijn.
Wat mag een blanke zeggen over ras? Nuthin’
De schatrijke, blanke Charles Strickland (Hein van der Heijden) wordt beschuldigd van de verkrachting van een zwart meisje. Het keiharde en grofgebekte advocatenduo Jack Lawson (blank, Mark Rietman) en Henry Brown (zwart, Werner Kolf) heeft er weinig zin in hem te verdedigen. Elke jury zal Strickland willen veroordelen, mede om niet de schijn van racisme op zich te laden.
Door fouten van stagiaire Susan (zwart, Romana Vrede) moeten Lawson en Brown de zaak toch aannemen. Terwijl ze vechten voor een schijnbaar hopeloze zaak, blijkt langzaamaan dat bijna iedereen liegt en op enigerlei wijze racistisch is.
Pitbull die overal racisme ziet
Dat geldt voor de schijnbaar onkreukbare Strickland, die tegen een gekleurde studiegenoot grappen maakte over ‘zwarte sletjes’ en over wie telkens nieuwe ongunstige feiten opduiken.
Voor Jack, die zichzelf geen racist vindt, maar zwarte stagekandidaten extra laat doorlichten en seksueel getinte opmerkingen tegen Susan maakt.
Maar ook voor Susan zelf, die zich van een timide, dociele stagiaire ontwikkelt tot een pitbull die overal racisme ziet en bereid is ver te gaan voor wat zij de goede zaak vindt.
Het is Henry die de anderen het best doorziet en bovendien zonder schaamte kan zeggen wat hij denkt. Jack kan dat niet, want wat mag een blanke zeggen over ras? Nuthin’, debiteert Kolf in een door De Vroedt toegevoegde openingsmonoloog.
Nieuwe acteurs
Het spel is voortreffelijk – Rietman is in zijn element als Jack Lawson, net niet zuiver op de graat, Van der Heijdens Strickland laveert tussen arrogantie en machteloosheid. Vrede zet Susan in al haar dubbelhartigheid even sensueel als intimiderend neer. Ook Kolfs Henry Brown kent raciale gekwetstheid, maar een laag dieper, verwerkt en volwassen. Met deze cast voert Eric de Vroedt in zijn eersteling vooral de nieuwe acteurs van het ensemble ten tonele, op Rietman na.
Michael Jackson
Ondanks de zware materie zit RACE vol geestigheid. In de scherpe dialogen, maar ook in kleine vondsten als de ringtones van de beide advocaten (Jacks telefoon speelt Black or white van Michael Jackson, die van Henry Alle Menschen werden Brüder). Maze de Boer tekende voor een prachtig decorontwerp met drie matglazen deuren, waarop delen van de handeling als een schimmenspel geprojecteerd worden. Het enige wat te wensen overlaat, is de verstaanbaarheid – het stemgeluid is erg zacht en gaat regelmatig onder in de muziek of in het door elkaar praten.
In zijn debuut bij het Nationale Toneel kiest Eric de Vroedt voor een omstreden en gevoelig thema. Daarmee neemt hij de rol van het theater als hofnar voor politiek en maatschappij serieus. En met toneel op dit niveau is dat een grote belofte voor zijn nieuwe speelstad Den Haag.
Het Nationale Toneel, RACE. Gezien: Koninklijke Schouwburg, Den Haag, 5 november 2016. Nog te zien tot en met 14 januari.
Opnieuw te zien op Nederlands Theater Festival 2017
RACE is geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival 2017 en als Nederlandse inzending voor het TheaterFestival Vlaanderen. Daarnaast is Romana Vrede genomineerd voor de Theo d’Or 2017 voor haar rol in RACE. De voorstelling is daarom opnieuw te zien van 29 augustus tot en met 15 september 2017 op verschillende locaties.
Headerfoto: Kurt van der Elst
kunstHart 