Door: Christina Schönbach. In hoeveel tijd kan een man mijn hart breken? Het record staat op ongeveer 15 seconden. De man heet Giorgos Kouvaras en is componist. In Griekenland. Een land dat kampt met economische en politieke problemen en daarbovenop een vluchtelingencrisis ervaart. Genoeg materiaal om je druk over te maken. Of muziek over te schrijven.
Zo ook het stuk (nog ongetiteld) dat mij spontaan in een tranenvloed stortte. Kouvaras liet het horen tijdens een workshop in muzikale retorica. Het stuk behandelt de getuigenis van de vader van Aylan Kurdi – het jongetje dat de oversteek van Turkije naar Griekenland niet haalde en wiens foto een schrijnend symbool van de vluchtelingensituatie werd. Met spreekstemmen en elektronische muziek zorgde Kouvaras voor een enorme impact bij zijn studenten.
Het riep bij mij de vraag op hoe het ervoor staat met de Griekse hedendaagse muziek en of Griekse componisten zich geroepen voelen politieke thema´s aan te kaarten.
Hedendaags in Griekenland
De hedendaagse muziek, zoals wij die kennen, ontwikkelde zich in Griekenland relatief laat. Na de revolutie tegen de Turken hield men zich in eerste plaats bezig met het hervinden van de Griekse cultuur. De muziek die rond de vorige eeuwwisseling binnenslands werd gecomponeerd, had een folkloristisch karakter. Wél vertrokken er Griekse componisten naar het buitenland (met name Duitsland) voor hun opleiding en werk.
“Componisten zijn misschien wel de sterkste groep mensen in de geschiedenis – kijk maar naar het begin van de vorige eeuw”
Binnen Griekenland zelf duurde het nog tot eind jaren vijftig voordat er gebruik werd gemaakt van technieken als twaalftoonscomposities. Toen het hek van de dam was, vond een heuse boom plaats in het hedendaagse genre. Er ontstond een hechte gemeenschap, voorgegaan door de Griekse Componisten Vereniging (opgericht 1931) – gesubsidieerd door de staat. Die nauwe band tussen componisten bestaat nog steeds, hoewel de vereniging zelf onmodern hiërarchisch en gevoelig voor corruptie geworden is.
Strijkkwartetten met moeilijke noten
Zelfs in rijke landen als Nederland wordt er bezuinigd op cultuur, dus zou je denken dat het in Griekenland nog wel veel moeilijker is voor artiesten. Ik vroeg het Kouvaras. Zijn antwoord verraste: ´Ja, natuurlijk zou het fijn zijn om in een normaal levensonderhoud te kunnen voorzien. Maar de crisis, hoe erg ook, is een sterk, interessant gegeven. Het is heel écht. Ik geloof dat de belangrijkste werken precies nu geschreven worden.´
´Dat neemt niet weg dat de financiële situatie problemen creëert. Als componist hier moet je naast je vak lesgeven om rond te komen. Dat kost veel tijd. Ten tweede is het erg moeilijk om dat wat ik schrijf, uitgevoerd te krijgen. Er zijn geen beschikbare ensembles, er zijn te weinig zalen voor dit soort muziek. En het Griekse publiek houdt van spektakel… Programmeurs denken dat niemand zit te wachten op een strijkkwartet met moeilijke noten. Dat ik elektro-akoestische muziek schrijf, heeft te maken met de makkelijke uitvoerbaarheid ervan: je hebt er alleen een stem en een computer voor nodig. Ik heb tal van instrumentale partituren in de la liggen, maar wie moet die spelen? Eigenlijk hebben we álle soorten muziek nodig.´
Alsjeblieft geen politiek
Hoewel de economische en politieke situatie verre van gunstig is, lopen de Griekse muziekscholen over van de compositiestudenten. Velen gaan lesgeven, anderen vertrekken naar het buitenland en een groot deel zal iets heel anders gaan doen. Maar Kouvaras is optimistisch over de toekomst: ´Er zijn in de geschiedenis altijd twee soorten tijdperken die elkaar afwisselen; de subjectieve en de objectieve. Wij zitten op een kantelpunt. De afgelopen decennia hebben we ons in de kunst vooral op onszelf gericht. Dat begint te veranderen – we beginnen weer in te zien dat kunst niet om de kunstenaar draait.´
´Daarnaast is het belangrijk om verschillende kunstvormen met elkaar te verenigen. Dat doe ik veel in mijn werk. Muziek met installaties of dans. Uitvoeringen hebben kracht. Componisten zijn misschien wel de sterkste groep mensen in de geschiedenis – kijk maar naar het begin van de vorige eeuw.´
Daarmee wil Kouvaras niet zeggen dat componisten politiek móeten zijn ingesteld. Integendeel: ´We moeten niet vergeten dat kunst in de eerste plaats kunst is. Als iedereen de hele tijd maar politieke werken componeert, zijn we verloren.´
Giorgos Kouvaras
Giorgos Kouvaras werd in 1979 in Patras geboren. Hij studeerde muziektheorie en compositie in Athene en schrijft hedendaagse muziek met elektro-akoestische middelen. Als componist is hij een permanent lid van de Synthesis 748 Dance Company in Parijs en de Owl Gallery in Athene.
De tentoonstelling Roës (Stromingen), samengesteld door Ersi en Popi Krouska, met onder andere muziek van Giorgos Kouvaras, richt zich op de vluchtelingencrisis. Vanaf 8 maart te zien en te horen in Athene.
Foto: Kouvaras met zijn zoon.
Foto boven: Uit het werk ‘3 mountains not to climb’ van Synthesis 748. Photography: Lia Elia; dancer: Lina Ioannidou
kunstHart 