Door: Frans van Hilten. De man achter Jan, Jans en de kinderen is niet meer. Jan Kruis overleed 19 januari 2017 op 83-jarige leeftijd. Kruis gaf het Nederland vanaf de jaren 70 een gezicht, maar verloor de zeggenschap over zijn eigen geesteskinderen.
Bommoeders! Pincodes!
Ik had wel raad geweten met het samenstellen van een inburgeringscursus. Om het Nederland van begin 20ste eeuw te leren kennen: lees Leonard Roggeveens Daantje-serie. Voor het na-oorlogse Nederland, en dan vooral de jaren 70 en 80: lees Jan, Jans en de Kinderen van Jan Kruis. Geen makkelijker en grappiger manier om te begrijpen wat de waarden van de Nederlander zijn, hoe zijn dagelijks leven eruitziet en met welke nieuwigheden (bommoeders! pincodes!) hij worstelt.
Zeurprises
In Jan, Jans en de kinderen tekende Jan Kruis de lotgevallen van zijn eigen gezin en anderen uit de naaste omgeving. De afleveringen uit weekblad Libelle werden jaarlijks tot een album gebundeld. Ik ben ermee opgegroeid. Bij ons thuis op de wc hing een voor die ruimte toepasselijke aflevering. Op school hing de strip waarin Jeroen voor het eerst zijn opwachting maakt. In navolging van Catootje spraken we soms over Sinterklaas-zeurprises. En als we in de Achterhoek langs Sinderen reden declameerden mijn broer en ik in koor: ‘En laat je door niets hinderen, want Jan past op de kinderen’.
“Libelle liet weten in zijn geest zijn levenswerk voort te zullen zetten. Daar kun je vraagtekens bij plaatsen.”
Kruis tekende voor Libelle van 1970 tot 1999. Toen droeg hij het over aan een collectief tekenaars onder de naam Studio Jan Kruis. Daarbij deed hij afstand van zijn eigen recht om de verhalen te tekenen. Dat is een andere constructie dan bij de Toonder Studio’s: Marten Toonder had tekenaars in dienst die zijn schetsen uitwerkten, maar het eindresultaat ging altijd eerst weer langs de meester.
Spijt van overdracht rechten
Libelle liet in reactie op het overlijden van Kruis weten ‘in zijn geest zijn levenswerk voort te zullen zetten‘. Daar kun je vraagtekens bij plaatsen. Tijdens een lezing en signeersessie in 2013 vertelde Kruis dat hij veel spijt had van de overdracht van zijn auteursrechten. Hij vond de karakters te sterk veranderd en bovendien mocht hij zelf nu auteursrechtelijk bepaald zijn eigen stripfiguren niet meer tekenen.
Althans, niet meer commercieel. Toen er een glossy uitkwam ter ere van Kruis’ tachtigste verjaardag, voorzag hij bij een signeersessie alle handtekeningen van een fijn stripfiguur. En op eigen verzoek kreeg ik deze Lotje.
(Foto boven: Jan Kruis signeert in 2013. Foto auteur)
kunstHart 