Door: Frans van Hilten. Op de Parade 2016 deed het Nederlands Fotomuseum Rotterdam iets bijzonders: ze brachten een videoshow rond fotograaf Ed van der Elsken (1925-1990). Op de videoschermen kwam een enorme keus aan foto’s voorbij, terwijl muziek uit de jaren zeventig uit de headphones knalde.
Behalve dan bij ondergetekende, wiens koptelefoon per abuis op de Silent Disco aangesloten stond, maar dat terzijde. De hippiesfeer zat er meteen in. Van der Elsken had nu eenmaal de gave in een momentopname een heel tijdsbeeld neer te zetten en de vloed van beelden gaf die tijdsbeelden een extra dimensie.
Het is bijna onmogelijk een vitrine te bekijken zonder dat je hoofd een schaduw op een beeldscherm werpt
Nu is veel van zijn werk te zien in het Stedelijk Museum Amsterdam onder de titel De verliefde camera. Het werk blijft geweldig, maar de presentatie laat te wensen over.
Saint-Germain-des-Prés
De verliefde camera is ingedeeld naar de landen waar Van der Elsken fotografeerde. Hij werkte veel in Amsterdam, maar ook in Parijs, waar hij de beroemde en beruchte fotoroman Een liefdesgeschiedenis in Saint-Germain-des-Prés maakte. Daarnaast zijn er veel foto’s uit Afrika en Japan. Elk land heeft zijn eigen zalen.
Hoe raar het misschien ook klinkt, mij persoonlijk spreken de Nederlandse foto’s het meest aan. Meer dan een jacht op springbokken of een bijzonder Japans ritueel raakt me het Amsterdam van de sixties met Volkswagen-kevers, iets minder toeristen, iets minder overregulering en veel hoopvolle jongeren die hun idealen nog niet hadden afgezworen.
Opgewonden jazzpubliek
Ook fascinerend zijn de vele jazzfoto’s. Van Ella tot Dizzy, van Oscar Peterson tot Lionel Hampton: Ed van der Elsken legde ze allemaal vast in contrastrijk zwart-wit, inclusief het publiek dat in opwinding niet onderdeed voor de Stonesbezoekers in het Kurhaus.
Naast foto’s maakte Van der Elsken ook veel films. Het museum heeft ervoor gekozen die in dezelfde zalen te vertonen als de foto’s, op een zijwand of op een speciaal geplaatste kubus. Artistiek, zeker, maar het is bijna onmogelijk een vitrine te bekijken zonder dat je hoofd een schaduw op een beeldscherm werpt. Foto- en filmkijkers staan elkaar voortdurend in de weg. Ook staan de bijschriften los opzij van de vitrines en dat leidt tot onnodig puzzelen en heen en weer lopen.
Dubbele thema’s
Bovendien is het verwarrend dat alle thema’s eigenlijk twee keer voorbij komen. Eerst in vitrines met contactafdrukken, boekuitgaven en ander klein werk, daarna in grote fotozalen waarin grotendeels dezelfde foto’s monumentaal aan de wand prijken.
In die zalen is het meeste te genieten. Want indrukwekkend zijn en blijven Van der Elskens foto’s. Het zijn foto’s om je in onder te dompelen. Een helderder presentatie had daar meer recht aan gedaan.
Ed van der Elsken – De verliefde camera. Stedelijk Museum Amsterdam, tot en met 21 mei 2017
kunstHart 