Die tape loopt wel, we kunnen lekker babbelen. Of niet? Focus en lengte van je interview – kunstHart Summerschool#2

Door: Frans van Hilten. Afgelopen week deelde ik een paar gevoelige interviewblunders met jullie. Genante situaties als ik te veel fan van mijn slachtoffer was, of juist te weinig op de hoogte. Vandaag neem ik je verder mee in de wondere wereld van het vraaggesprek, want er zijn nog meer blunders te vermelden…

Bij de radio – ik werkte voor de regionale omroep Leiden/Bollenstreek – hoefde ik nooit na te denken of ik een interview zou opnemen, maar nu ik vooral geschreven interviews doe, is die keus er wel. Zelf ben ik iemand die liever meeschrijft dan opneemt. Ik vertel zo waarom. Maar eerst dit. Hoe je je gesprek ook vastlegt: zorg voor focus.

Van dat roemruchte Gathering-interview is alleen de eerste helft uitgezonden

In een popzaaltje in Leiden speelde The Gathering. Ik ging ze interviewen en babbelde heel leuk met twee van de bandleden over van alles. Resultaat: bijna een uur tape (ja, zo lang geleden is het). Qua rooster kwam het zo uit dat het gesprek in de uitzending van een collega terechtkwam.

Maar ja, ik had bijna een uur. En een uitzending duurde maar twee uur. Met veel pijn en moeite maakte ik twee blokken van twintig minuten. Mijn collega vond de opname in zijn postvakje en dacht: ja de groeten, zo houd ik zelf nauwelijks tijd over! Zo werd van dat roemruchte Gathering-interview alleen de eerste helft uitgezonden.

Zijsporen

En hoe kwam dat? Doordat ik geen keuzes had gemaakt. Ik had alles gevraagd wat me interessant leek. Stel nu eens dat dit een geschreven interview had moeten worden. Wat voor artikel schrijf je dan? Hoe vis je uit al die onderwerpen nog een kop en een staart?

Geschreven, radio of tv: bedenk van tevoren waar je interview over gaat. Is het nieuw verschenen boek van schrijver X het hoofdonderwerp of de verfilming van zijn vorige boek? Weet je dat, dan destilleer je uit alles wat je zou willen weten één kernvraag. Waarom mochten uw boeken nooit verfilmd worden en nu wel? En daarna, ja dan kun je gerelateerde vragen stellen en zijsporen bewandelen zo veel je wilt, maar je weet dat je een samenhangend verhaal hebt.

Kan ik weer in de zon gaan zitten

Dan duurt je interview ook geen uur en kun je na een tijdje zelf zeggen: ‘Dank je wel.’ Want besef dat het niet alleen jouw tijd is die je in beslag neemt! Maak eventueel van tevoren afspraken en houd je daar (ongeveer) aan. Voorkom wat mij overkwam met zanger Roald van Oosten van de band Caesar, die na geruime tijd aan mij vroeg (vriendelijk, maar toch): ‘Zeg, heb jij zo wat? Dan kan ik weer in de zon gaan zitten.’

Zelfs voor een marathoninterview, waarin je meer onderwerpen kunt aanpakken, doe je er goed aan kernvragen voor jezelf te formuleren, over elk onderwerp één. Beschouw zo’n interview wat dat betreft maar als een serie aan elkaar geplakte gesprekken.

Een interview repareren

Toen ik nog niet lang geschreven interviews deed liep ik ergens stage en ik legde een stuk voor aan mijn begeleider. Het wou maar geen goed verhaal worden. Na even puzzelen kwamen we achter het probleem: het interview had twee invalshoeken. Met terugwerkende kracht heb ik toen alsnog een focus gekozen en het artikel in die richting herschreven. Wat ik over het andere onderwerp had geschreven, moest helaas deels sneuvelen.

Vijf minuten

Mijn kortste vraaggesprek was met Ernst Veen, toenmalig directeur van de Hermitage Amsterdam. Het museum ging open na grootscheepse verbouwing en uitbreiding en het wemelde er van de journalisten uit de hele wereld. Mijn interviewaanvraag was tussen wal en schip geraakt, maar een pr-dame wist nog net vijf minuten voor me te regelen. Ik vreesde aan niet meer dan twee vragen toe te komen, maar tot mijn verbazing en bewondering antwoordde Veen zo helder en bondig op al mijn vragen, dat ik zelfs nog tijd over had voor een extra vraag.

Meeschrijven of opnemen

Zoals beloofd terug naar een andere vraag. Daarnet vertelde ik dat ik voor geschreven interviews liever meeschrijf dan opneem. Heb jij weleens een gesprek van twintig minuten uitgetypt? Dan begrijp je waarom. Meeschrijven dwingt al luisterend vanzelf tot de nodige focus. Je kunt nooit alles opschrijven, dus je noteert steekwoorden en stukken van zinnen.

“O ja, die chocola, dat heb ik inderdaad gezegd”

Daarbij heb je oog voor bijzondere manieren van zeggen, want die geven het geschreven verhaal straks het karakter van de geïnterviewde mee. Als diegene heeft gezegd: ‘Doordat in de film zo veel personages zitten, kon ik er geen chocola van maken’ en jij maakt daarvan ‘In die film zitten zoveel personages, ik kon er geen chocola van maken’ zal dat de geïnterviewde bij nalezing niet eens opvallen. Die denkt: o ja, die chocola, dat heb ik inderdaad gezegd.

Vraag toestemming

Evengoed: wat voor mij werkt, werkt niet voor iedereen. Sommige mensen vinden het fijn toch op te nemen, al is het maar om iets te controleren. Er zijn momenten dat ik iets in mijn eigen aantekeningen niet meer kan lezen en dan mis ook ik die opname. Snel uitwerken is hoe dan ook verstandig, dan staat het gesprek je nog helder voor de geest. Áls je een recordertje laat meelopen, vraag altijd toestemming en spreek goed af wat je met de opname doet (en vooral ook niet doet).

Techniek

Nog één ding over die opname. Doe jezelf een plezier en controleer van tevoren of je geluid goed is. Vorige keer beschreef ik een interview met schrijfster Sana Valiulina en diezelfde dag interviewde ik ook haar man, vertaler Arthur Langeveld. De kwaliteit van beide opnamen is eigenlijk gewoon onder de maat. Ik heb er zoveel ruis uit moeten filteren dat de stemmen ook wat vervormd klinken. Dat was met een check vooraf makkelijk te voorkomen geweest.

Techniek is dus ondersteunend, maar belangrijk. Een telefonisch interview met Pieter Waterdrinker, die in Rusland woont, ging bijna de mist in doordat de Skypeverbinding het op mijn oeroude smartphone halverwege begaf. Een uur later konden we verder praten. Gelukkig was hij nog steeds thuis!