Door: Frans van Hilten. En daar zit je dan, klaar voor je interview. Je hebt bedacht of je iemand wilt interviewen van wie je fan bent of juist niet. Je hebt je ingelezen. Je weet waarover je het wilt hebben. Maar nu? Hoe ga je dit gesprek voeren?
Het meest voor de hand ligt natuurlijk het vragenlijstje. Waar is het idee voor dit fotoboek ontstaan? Nou, toen ik tijdens mijn werk bij het theater David Bowie ontmoette. Dan kun je zeggen: OK, bedankt, door naar vraag twee. Maar het lijkt me zinniger om eens te vragen hoe dat zat met die ontmoeting! Zorg dat je een echt gesprek voert, die vragenlijst is alleen een steuntje in de rug.
Kapen = kappen
Je vragenlijstje is dus niet de baas. Je interviewpartner ook niet. Je hebt van die types die ongeduldig jouw eerste vraag afwachten om vervolgens in plaats van antwoord te geven hun eigen pr-verhaal te gaan afdraaien. Laat het gesprek niet kapen en kap zo iemand af: ‘Ja, leuk, maar toch even terug naar mijn vraag.’ Jij bent de baas, jij bepaalt waarover gesproken wordt en hoe lang.
Sonja en Mick
Zoals je van je geïnterviewde geen gedram verwacht, kun je beter zelf ook niet doordrammen. Sonja Barend interviewde in 2001 Mick Jagger. De rockster pakte de interviewster compleet in, maar er gebeurde ook iets anders. Sonja vroeg of Mick nooit bang was dat muzikanten op zijn solo-albums vooral met hem wilden werken omdat hij Mick was, in plaats van om de muziek. Antwoord: no, daar was-ie niet bang voor. Maar denk je dan niet… No! Maar zou het dan niet… No-o!!
Maar wat doe je dan wel in zo’n situatie? Ik interviewde Rascha Peper over haar twee boeken waarin Rusland een rol speelt. In Russisch blauw verliest de hoofdpersoon zich in raadsels rondom de laatste tsarenfamilie, in Vingers van marsepein bezichtigt iemand de menselijke preparaten van Frederik Ruysch in Sint-Petersburg. Voor een radioprogramma over Russische cultuur vroeg ik haar naar haar speciale band met Rusland. Die bleek er niet te zijn. Weg kernvraag!
Doorzagen of niet
In zo’n omstandigheid heeft het weinig zin om net als Sonja (voor wie overigens niets dan respect, begrijp me niet verkeerd) te blijven insinueren dat het misschien wél zo is. Dan kan het maar al te makkelijk een non-gesprek worden én het verpest misschien de bereidheid van de ander tot antwoorden.
Een politicus die van een schandaal in zijn partij zogenaamd niets weet, daar trappen we natuurlijk niet in.
Wanneer moet je dan wél doorzagen? Als je je slachtoffer niet gelooft. Een politicus die van een schandaal in zijn partij zogenaamd niets weet, daar trappen we natuurlijk niet in. In mijn ogen zijn er twee stijlen van interviewen. De ene soort is de methode van Ischa Meijer, Andries Knevel, Paul Witteman. Zij willen graag iets bepaalds boven water krijgen waarvan ze denken dat de geïnterviewde dat liever niet vertelt. Praat die politicus zijn mond voorbij over iets belangrijks, dan heb je voorpaginanieuws, een scoop!
Laat je interview checken
Voor mijzelf werkt die methode niet zo goed, maar dat komt omdat ik vooral mensen interview die iets moois maken en die ik daarover wil laten vertellen. Ik ben daarom zelf meer van de andere stijl: vertrouwen winnen, zodat diegene je een diepere kijk in de ziel geeft en je ook zeker wel eens een scoop gunt.
Wil je inderdaad vertrouwen winnen, dan helpt het om toe te zeggen dat je slachtoffer het interview mag checken voor publicatie. Choreograaf Jirí Kylián behield zich zelfs het recht voor het hele interview na afloop in te trekken als het hem niet beviel. Ik ging – van tevoren! – akkoord omdat ik het interview heel graag wilde doen. Gelukkig was Kylián juist enthousiast en verzocht hij de eindredacteur persoonlijk het stuk niet in te korten.
Laat niet over je lopen
Afspraken van tevoren zijn dus prima, maar laat niet over je lopen. Met plotseling toegevoegde voorwaarden na afloop hoef je echt niet akkoord te gaan. Laatst nog plaatste ik een stuk, waarover ik afspraken had gemaakt met de culturele instelling. Een van die afspraken was, dat zij konden verzoeken bepaalde delen te wijzigen of weg te halen. Tot mijn verbazing kreeg ik te horen dat alles geplaatst mocht worden, maar alleen gedurende één maand. Daar hadden we niets over afgesproken en dat had ook zeker niet mijn voorkeur. Dan moet je afwegen wat belangrijker is: het behouden van een goede relatie of het doorzetten van je eigen plan.
Sjeu eruit
Eén keer belde een dame me na een buitengewoon ontspannen en openhartig interview in paniek op. ‘Je zet mij neer als een heel onprettig persoon,’ vond zij. Ze kwam met wel tien wijzigingen, die alle sjeu uit de tekst haalden. Omdat het haar eerste interview ooit was, heb ik met haar wensen ingestemd. Onbevredigend, want in plaats van haar reputatie schaadde ik nu die van mijzelf door een ongeïnspireerd en futloos artikel te plaatsen, waar al het interessante uit was gecensureerd. Beter was geweest het interview helemaal terug te trekken.
En o ja, als je die politieke scoop hebt of je doet een onderzoeksproject, dan heeft iemand die zijn mond voorbij praat natuurlijk gewoon pech. Jij hebt je werk als journalist goed gedaan en iets boven tafel gehaald!
Meer coaching nodig?
In deze drie artikelen heb ik je wat handvatten gegeven voor als je een interview wilt afnemen. Ik hoop dat je dat ook echt gaat doen en liefst natuurlijk dat je het instuurt voor kunstHart! Heb je meer advies nodig of begeleiding voor jouw specifieke stuk? Kan ik je helpen die ene grote ster voor de microfoon te krijgen? Je kernvraag scherper te krijgen? Je uiteindelijke artikel te redigeren? Dat kan. De mogelijkheden en tarieven vind je op www.cultpers.nl. Als je stuk voor kunstHart bestemd is, betaal je een gereduceerd tarief en is de eindredactie zelfs gratis!
Meer
Lees ook de eerste twee afleveringen van deze crash course interviewen:
kunstHart 