Door: Frans van Hilten. In Bolsward staat sinds dit jaar een omstreden fontein in de vorm van een vleermuis, onderdeel van Culturele Hoofdstad 2018. Maker: de Vlaming Johan Creten (1963), die eerder op een tentoonstelling in Den Haag een reusachtige, iets macabere uil plaatste. Museum Beelden aan Zee in Scheveningen wijdt nu een grote tentoonstelling aan Creten. Naked Roots eert zijn werk, maar ook zijn wereld.
Een kijkje in zijn hoofd wil Johan Creten ons geven. Met sculpturen van uiteenlopende materialen, maar ook met een aantal bijzondere objecten die hij zelf door de jaren heen verzamelde en die hem inspireerden. Creten houdt niet van uitleggen, hij vertrouwt op het eigen gevoel van de kijker. ‘Ik geloof in de absolute waarheid van de ervaring van elke bezoeker.’
Gezichtspunten
Een handje helpen doet hij wel. Bijvoorbeeld door “gezichtspunten” te plaatsen, sokkels in de vorm van aanmeerpalen waarop de bezoeker kan gaan zitten – om mooi zicht te hebben, maar ook om zelf even in een beeld te veranderen. En zo stuurt Creten meteen de blik van de bezoeker om zijn beelden context te geven.
Neem bijvoorbeeld Le Baiser 2013. Je zou er een abstractie in kunnen zien: sokkel op sokkel. Maar als je daarachter twee hanen elkaar ziet bespringen, krijgen die twee sokkels een heel andere lading. En als uit nog zo’n sokkel ineens rozenblaadjes opwellen, zie je daar ook sneller een seksuele betekenis bij. Beter kijken en denken is dus wel nodig om die eigen ervaring te krijgen.
“Ik geloof in de absolute waarheid van de ervaring van elke bezoeker”
De tentoonstelling bevat maar liefst vijftig werken van Creten in alle mogelijke materialen: brons, kunststof, maar bijvoorbeeld ook keramiek, een materiaal dat in de tijd dat hij het maakte door zijn medekunstenaars totaal niet serieus werd genomen.
Speciaal voor Scheveningen: The Herring
Creten pendelt tussen ateliers in Parijs en Den Haag en exposeert daarnaast werk dat hij maakte in onder andere Miami, Mexico en de Villa Medici in Rome. The Herring maakte hij speciaal voor de binnenplaats van Beelden aan Zee. Het is een reusachtige dame in blauwwit polyester, die een haring voor haar naakte lichaam houdt.
Vleermuis
Achterin de tentoonstelling staat een groep vleermuizen. Modellen in alle soorten en maten voor de grote fontein in Bolsward. Op de rug een trapje waar de Friese kinderen al dadelijk op klommen, zoals bezoekers in Den Haag in 2015 massaal op schoot bij de uil gingen zitten voor een selfie. Pas als je daar zat voelde je de scherpe uilensnavel boven je en begreep je iets meer van de titel: Le grand vivisecteur.
Uit de bek van de grote vleermuis in Bolsward stroomt water, herinnerend aan de waterspuwers (gargouilles) op kathedralen. De Bolswardenaren ontvingen het beeld met weinig enthousiasme, mopperden over de teloorgang van twee parkeerplaatsen en vreesden voor een ontmoetingsplaats voor gothics. Creten wijst erop dat de vleermuis in de tarot juist het symbool van heropleving is. Toepasselijk, want bij het plaatsen van de fontein ontdekte men graven van bewoners uit vroeger tijden, die dankzij de vleermuis opnieuw aan het licht kwamen.
Wunderkammer
Een bijzonder onderdeel van de tentoonstelling is een negental voorwerpen uit Cretens privécollectie. Het maakt de tentoonstelling een beetje tot een Wunderkammer, vindt hijzelf, en het biedt inzicht in zijn werkwijze. Soms zijn de verbanden duidelijk, soms minder. Maar ook hier wil hij vooral de toeschouwer zelf conclusies laten trekken. Loop maar rond, kijk en plotseling zie je meer. Onhandig is dat er geen teksten bij de beelden zijn geplaatst en dat een niet al te prettig lezende zaalplattegrond de enige manier is om te zien welke titel bij een beeld hoort of welke schat uit de Wunderkammer we zien.
Naked Roots is een spectaculaire tentoonstelling geworden, die je op verschillende niveaus kunt bekijken. Dwaal rond en interpreteer vrijelijk, want, zo weten we inmiddels: een foute interpretatie is er niet.
- Johan Creten-Naked Roots is te zien in museum Beelden aan Zee tot en met 23 september 2018.
- Ook iets moois gezien? Deel het met kunstHart!
kunstHart 