Iedereen kent de adembenemende werken van Rembrandt, Van Gogh, Vermeer en vele anderen. De passie, onderwerpen en het gebruik van kleuren zijn een bron van inspiratie voor veel hedendaagse gebruiksvoorwerpen en thema’s. Maar wat dreef deze kunstenaars? Waar haalden zij hun eigen inspiratie vandaan? En hoe is het doek uiteindelijk tot stand gekomen? Is het mogelijk om écht achter het geheim van deze doeken te komen?
Door Mireille Nitiredjo. De serie ‘Het geheim van de meester’ waarvan inmiddels het vierde seizoen van start is gegaan, gaat op zoek naar de geheimen op/van de doeken van meesterlijke kunstenaars. Het is dan ook de bedoeling om te onderzoeken of ze ‘een echte meester’ kunnen reconstrueren.
In deze allereerste aflevering gaat een team van experts bestaande uit Lisa Wiersma (kunstschilder en -historicus), Thijs Hagendijk (wetenschapshistoricus), Michel van de Laar (restaurator) en Joris Dik (materiaaldeskundige) in hun atelier met eigen lab op zoek naar alle geheimen achter het misschien wel meest bekende doek van Johannes Vermeer ( 1632- 1675), namelijk Het Melkmeisje. Wat deze vier experts gemeen hebben is dat ze allemaal willen weten hoe het is om in het hoofd van de maker te zitten en dat ze op zoek willen gaan naar alle geheimen die het doek met zich meedraagt.
Aan de slag met verf en melk
Zo weten ze bijvoorbeeld dat in de jaren ’90 via röntgentechniek al veel oneffenheden werden ontdekt. Door middel van een scanner kunnen ze in hun eigen lab de chemische elementen van de verf millimeter voor millimeter onderzoeken. Terwijl Wiersma aan de gang gaat met de voorbereidingen voor de uiteindelijke reconstructie, gaat Van de Laar op zoek naar de zo karakteristieke kleuren van het melkmeisje in het oudste verfwinkel van Delft, en testen Dik en Hagendijk of de melk op het doek in het echt net zo vloeiend en toch golvend uit de beker stroomt.
Maar wat weet het team ondertussen van Vermeer? Dat hij in Delft geboren en gestorven is, dat hij al heel jong op zijn hoogtepunt was (Het Melkmeisje schilderde hij op zijn 29ste), dat hij tussen de 35 en 40 schilderijen heeft gemaakt, dat hij minimaal 11 kinderen had, dat zijn vader herbergier en kunsthandelaar was, dat hij vaak inzoomt op slechts één figuur of handeling, dat hij eigenlijk best succesvol was, maar ook dat hij helaas moest stoppen vanwege de crisis die er op dat moment in het land heerste, en dat hij door razernij gestorven is.
Verdwenen wasmand
Het Rijksmuseum waar het doek hangt maakt ondertussen gebruik van de speciale scantechniek röntgenfluorescentie om nog meer geheimen van en op het doek te ontrafelen. Zo komt het team ook te weten dat er in eerste instantie een object (waarschijnlijk soort wasmand) rechts onder op het doek geschilderd was. Ook kunnen ze zien dat onder de laatste laag verf alleen het ronde brood in de voorste broodmand te zien was.
Door alle verzamelde informatie weet het team langzamerhand Het Melkmeisje te reconstrueren. Ondertussen rijst de vraag waarom de duizenden bezoekers van het museum dit schilderij telkens weer gefascineerd blijven bekijken. Met andere woorden: Waarom blijft dit schilderij boeien? Het antwoord op deze vraag is (volgens mw. Sitshoorn, neuropsycholoog) dat het schilderij een warm en knus gevoel geeft, het door de herkenbaarheid van de melk en het brood herinnert aan de basisbehoeften van de mens, en dat wij als toeschouwers er dus een gelukkig, fijn gevoel aan overhouden.
Tot slot wordt de reconstructie gepresenteerd aan dhr. T. Dibbits, de directeur van het museum, die van mening is dat het doek heel goed gelukt is en dat het team erin geslaagd is er heel veel diepte en een bepaalde intensiteit in te stoppen. Maar of hij echt kan raden welke ‘de ware meester’ en welke ‘de reconstructie’ is…
- ‘Het geheim van de meester’ wordt elke dinsdagavond om 20.30 uur uitgezonden op NPO2
- Wil je méér weten over deze serie? Kijk dan op avrotros.nl
- Ook iets moois gezien? Deel het met kunstHart!
Bron foto: www.avrotros.nl/hetgeheimvandemeester/over/
kunstHart 