Zwart op zwart en toch meer dan genoeg te zien. Couturier en modepionier Balenciaga is onderwerp van een grote tentoonstelling in het Kunstmuseum Den Haag.
Door Frans van Hilten. Iedere winter pakt het Kunstmuseum uit een grote modetentoonstelling. Dit jaar staat Cristóbal Balenciaga centraal, inspirator van grote navolgers als Christian Dior en Coco Chanel. Zelf liet de Baskisch-Spaanse couturier zich inspireren door sculptuur, door beeldende kunst en door de kleur zwart.
Pas door kleur als element weg te laten kon hij vol focussen op textuur van het weefsel en vorm van het kledingstuk als dat gedragen werd. Hoe effectief dat was, zie je pas goed op de tentoonstelling bij twee voor het overige identieke jurken, waarvan het ene exemplaar in kleur is uitgevoerd en het andere in zwart.
Balenciaga laat zich binnen het werken in zwart van veel kanten zien. Streng, geïnspireerd op de kostuums van de Spaanse adel zoals die te zien zijn op schilderijen van Goya en Velázquez. Maar ook wulps, sportief of chique. Een vrouw hoefde voor hem geen bepaald postuur te hebben: voor de schoonheid zou hij wel zorgen.
Schetsen als voor beeldhouwwerken
Daarbij zette Balenciaga een enorme diversiteit aan stoffen in, die hij vaak binnen één kledingstuk combineerde om contrasten in de textuur optimaal te laten werken. Sommige stoffen liet hij zelf ontwerpen om groots uitstoelende vormen te kunnen maken zonder korsetten en baleinen. Hier spreekt de fascinatie voor sculptuur, net als in zijn werktekeningen, die soms wel schetsen voor een beeldhouwwerk lijken. Op de stof zien we bovendien een eindeloze verscheidenheid aan ceintuurs, knopen, pailletten en ingeweven details.
De hoeveelheid kostuums in de tentoonstelling is zonder meer indrukwekkend. Het Kunstmuseum kon daarbij niet alleen putten uit de eigen modecollectie die ooit een apart ‘kostuummuseum’ vormde, maar kreeg ook veel bruiklenen van Palais Galliera, musée de la Mode de la Ville de Paris, Paris Musées en Archives Balenciaga Parijs.
De makers van de catalogus hebben het zich niet gemakkelijk gemaakt door het merendeel van de tentoongestelde kostuums ook nog eens tegen een zwarte achtergrond te fotograferen. Tegelijkertijd is dat een prachtige manier om al die nuances binnen het zwart te laten zien; in die zin is het boek geheel in de stijl van de meester uitgevoerd.
Mooi maar moeilijk kinderboek
Van meer speelse aard zijn de illustraties in het prentenboek ‘Cristóbal Balenciaga, de jongen die droomde van haute couture’ van Sanne te Loo. Hoewel de geschilderde illustraties mooi zijn, vol details en zeker recht doen aan Balenciaga’s stijl, vraag ik me toch af – zoals bij meer kunstprentenboeken – of een keurig gevolgde biografie van een kunstenaar wel interessant is voor de primaire doelgroep: kinderen. Ook denk ik niet dat het gemiddelde kind weet wat een Parijse ‘salon’ inhield of wat ‘haute couture’ betekent.
Wie, zoals ondergetekende, geen modekenner is, heeft even tijd nodig om deze tentoonstelling te waarderen. Je moet beseffen dat Balenciaga de grondlegger is van veel principes waarmee latere couturiers beroemd zouden worden, om te begrijpen hoe revolutionair de ontwerpen zijn waarnaar je kijkt. Verder is het een kwestie van: je ogen aan het halfdonker laten wennen en ze daarna goed de kost geven.
- Balenciaga – Meesterlijk zwart, Kunstmuseum Den Haag, tot en met 5 maart 2023.
- Ook iets moois gezien? Deel het met kunstHart!
kunstHart 