Update: deze schilderijen zijn de inspiratiebron voor het in december 2020 verschenen lied De Ware Jacob van The Kik!
Het is al een grote vreugde weer musea te mogen betreden, maar voor een bezoekje aan het Mauritshuis is nu een extra reden – klein, maar o zo fijn.
Door: Frans van Hilten. Het museum ontdekte vorig jaar een mansportret door Bartholomäus Bruyn de Oude. Het schilderijtje maakte ooit deel uit van een tweeluik, waarvan de andere helft al bijna zeventig jaar in het Mauritshuis is. Herenigd in een nieuwe lijst stralen de jonge verloofden Jakob Omphalius en Elisabeth Bellinghausen het publiek tegemoet.
Hoe het begon
Een welgesteld stel uit Keulen laat zich in 1539 portretteren door hun succesvolle stadgenoot Bartholomäus Bruyn de Oude. Elisabeth Bellinghausen poseert met een takje bitterzoet, teken van liefde, en met de haardracht van een nog ongetrouwde vrouw. Haar wat oudere aanstaande Jacob Omphalius, een internationaal opgeleid jurist, draagt een briefje bij zich. Bruyn schildert de portretten op scharnierende houten panelen, een vorm die vooral uit de religieuze kunst bekend was. Op de achterkant prijken de familiewapens. Het stel krijgt tien kinderen; na Jacobs dood hertrouwt Elisabeth.
Het tweeluik gescheiden
In 1896 worden de panelen los van elkaar geveild in Londen. Elisabeth komt vrij snel bij het Rijksmuseum terecht. Het Rijksmuseum en het Mauritshuis geven elkaar al sinds jaar en dag stukken in permanente bruikleen, omdat ze beter passen in de collecie van de ander. Zo komt Elisabeth in 1951 in het Mauritshuis te hangen op zaal met portretten door Holbein, Sittow en Memling. Het portret van Jacob wordt aangekocht door een particulier en verdwijnt uit het zicht.
Omphalius op het spoor
Tot twintig jaar geleden. Dan ontdekt conservator Ariane van Suchtelen tijdens een restauratie van het portret van Bellinghausen in het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis een oude foto van het schilderij van Omphalius, plus de veilingcatalogus uit 1896. En wat blijkt? In de kantlijn van de catalogus staan de familiewapens van de beide portretten gekrabbeld. Van Suchtelen herkent het wapen achterop het schilderij van Elisabeth Bellinghausen; het andere blijkt ook voor te komen op een medaillon waar de naam van Jacob Omphalius op staat. Elisabeths verloren verloofde heeft weer een naam. Waar het schilderij is, blijft dan nog een raadsel.
Nieuwe lijst
in 2019 duikt in Parijs een ‘portret van een onbekende man’ op een veiling op. Galerie De Jonckheere uit Genève koopt het en na een tip aan het Rijksmuseum krijgt het Mauritshuis er lucht van. Met steun van van de BankGiro Loterij, de Vereniging Rembrandt en een particulier weet het museum het schilderij aan te kopen. De bedoeling is dat het tweeluik nu niet meer uit elkaar gaat en daarom heeft het museum een nieuwe lijst laten maken, waarin het kleine restje lijst dat het portret van Elisabeth nog had bewaard is gebleven. De lijst is geïnspireerd op de lijst van een ander tweeluik van Bruyn.
Restauratie
Het is een schitterende aanwinst. De portretten zijn klein, maar ongelooflijk gedetailleerd geschilderd en horen overduidelijk bij elkaar. Een stenen balustrade loopt over de breedte van beide schilderijtjes heen. De kleuren spatten van het doek en de geportretteerden zijn menselijk en karaktervol. Ga kijken en geniet! Het tweeluik is tot en met 4 oktober te zien, daarna krijgt het portret van Omphalius een restauratie.
- Ook nog te zien in het Mauritshuis: George Stubbs
- Wij gingen ook kijken in het heropende Museum Voorlinden en Kunstmuseum Den Haag
- Ook iets moois gezien? Deel het met kunstHart!
kunstHart 